του Καλλίνικου Νικολακόπουλου*
Οι προηγούμενες κυβερνήσεις, από την εποχή των μνημονίων και μετά, προσέφυγαν σε απανωτές αυξήσεις φορολογίας σε καπνό-αλκοόλ, αυξάνοντας υπέρμετρα τις τιμές των αντίστοιχων προϊόντων. Οι επιβαλλόμενοι φόροι κατανάλωσης σε καπνό-τσιγάρα και αλκοολούχα ποτά, λεγόμενοι φόροι ‘αμαρτίας’ διεθνώς, είναι δύο περιπτώσεις κρατικής παρέμβασης στην υγεία, που τυγχάνουν ευρείας επιδοκιμασίας και είναι συχνά επιτρεπτοί επειδή οι περισσότεροι άνθρωποι αισθάνονται ότι είναι ανήθικη η κατανάλωση καπνού-αλκοόλ, σκεπτόμενοι ότι η πολιτεία αποκτά περισσότερα έσοδα και οι «κακές συνήθειες» γίνονται ακριβότερες.
Διαφέρουν ενός γενικού φόρου επί των πωλήσεων (π.χ. ΦΠΑ) επιβαλλόμενου στο σύνολο των αγαθών με ελάχιστες εξαιρέσεις και επιβάλλονται επιπροσθέτως αυτού. Η μακροπρόθεσμη συνέπεια ενός φόρου κατανάλωσης είναι η μείωση στην προσφορά του αγαθού στο οποίο επιβλήθηκε, οδηγώντας σε μια αύξηση της τιμής που οι καταναλωτές πρέπει να πληρώσουν. Αν συνεχίσει να πωλείται η ίδια ποσότητα προϊόντος στην αγορά, μετά τον πρόσφατα επιβληθέντα φόρο, οι παραγωγοί δεν θα μπορούν να πάρουν περισσότερα από ό,τι θα έπαιρναν με την παλιά τιμή και ορισμένες επιχειρήσεις θα πρέπει να μειώσουν την προσφορά των προϊόντων. Η έξοδος τους από την παραγωγή των προϊόντων, ως αποτέλεσμα των υψηλότερων φόρων, συμβάλλει στη μείωση της προσφοράς γιατί οι παραγωγοί δεν ελέγχουν άμεσα τις τιμές πώλησης των προϊόντων τους.
Η σκέψη μας για τους φόρους κατανάλωσης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το πώς σκεφτόμαστε για τους φόρους γενικά. Ο γενικός σκοπός τους είναι η αύξηση των εσόδων και η χρηματοδότηση των κυβερνητικών δαπανών, ειδικά στον τομέα της υγείας. Αν η κυβέρνηση έπαιρνε τα χρήματα και τα κατέστρεφε, θα υπήρχε μείωση στην προσφορά χρήματος και θα επαρκούσε να αγοράσει την ίδια ποσότητα αγαθών και υπηρεσιών, λόγω της επακόλουθης μείωσης των τιμών.
Ακόμη και άνθρωποι που δεν πληρώνουν φόρους (άμεση φορολογία) πληρώνουν για αυτά τα αγαθά με τη μορφή των υψηλότερων τιμών, γιατί πραγματικά τα επιθυμούν και είναι πρόθυμοι να αποδεχθούν φόρους κατανάλωσης σε καπνό-αλκοόλ από ένα αίσθημα νόμιμης τιμωρίας για τέτοιες απολαύσεις. Τέτοιοι φόροι στοχεύουν στην αποθάρρυνση χρήσης του προϊόντος και μείωση της ποσότητας κατανάλωσής του, βρίσκοντας υποστηρικτές υποθέτοντας ότι αυξάνονται τα έσοδα και αποθαρρύνεται η χρήση τους. Οι φόροι «αμαρτίας» όμως δεν αυξάνουν τα έσοδα, εκτός αν οι άνθρωποι χρησιμοποιούν το προϊόν και δεν σώζουν ζωές, εκτός αν οι άνθρωποι αποφεύγουν τη χρήση του προϊόντος.
Το σύστημα υγείας πρέπει να χρηματοδοτείται από τα γενικά έσοδα του φορολογικού συστήματος, όπως συμβαίνει σε χώρες με εθνικό σύστημα υγείας. Μια αντικατάσταση της χρηματοδότησης από φόρο κατανάλωσης σε καπνό-αλκοόλ οδηγεί σε πλήρη διαστρέβλωση της αιτιολόγησης της γενικής άμεσης φορολογίας, που είναι η προοδευτική αναλογικότητα της επιβολής της και ο αναδιανεμητικός χαρακτήρας της υπέρ των κοινωνικών δαπανών και επ’ ωφελεία του κοινωνικού συνόλου.
* Οικονομολόγος (πτυχιούχος οικονομικών επιστημών, 2ετές μεταπτυχιακό διοίκησης επιχειρήσεων στην τραπεζική/χρηματοοικονομική, 2ετές μεταπτυχιακό δίπλωμα ειδίκευσης στα οικονομικά και διοίκηση μονάδων υγείας) – Αναλυτής Πληροφοριακών Συστημάτων (2ετές μεταπτυχιακό δίπλωμα ειδίκευσης στα πληροφοριακά συστήματα), email: [email protected], website: kallinikosnikolakopoulos.blοgspot.com
