Εισήγηση Αντιπεριφερειάρχη Άρτας επί του Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΕΠΧΣΑΑ) για τις Υδατοκαλλιέργειες:
Τα τελευταία 20 χρόνια η Περιφέρεια της Ηπείρου ακολουθώντας τις προκλήσεις και τις προοπτικές στον κλάδο της υδατοκαλλιέργειας έχει εμφανίσει μια σημαντική και εντυπωσιακή ανάπτυξη στον τομέα αυτό. Η ανάπτυξη δεν περιορίζεται μόνο σε Εθνικό επίπεδο αλλά είναι πρωτόγνωρη σε παγκόσμιο επίπεδο. Σημαντικό ρόλο έπαιξαν το μεγάλο μήκος των ακτών αλλά και τα καθαρά νερά που υπάρχουν. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι η Περιφέρειά μας είναι μια από της μεγαλύτερες παραγωγούς τσιπούρας και λαυρακιού στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Οι υδατοκαλλιέργειες έχουν αποτελέσει αλλά και πρέπει να συνεχίσουν να αποτελούν για την Περιφέρειά μας μια από τις προτεραιότητες για την ανάπτυξή της. Για το πρώτο εξαγώγιμο προϊόν της περιοχής αλλά και τον πλέον δυναμικό κλάδο της Ηπείρου πρέπει να εργαστούμε και να πάρουμε αποφάσεις για να στηρίξουμε τους τοπικούς επιχειρηματίες.
Η δραστηριότητα των υδατοκαλλιεργειών αναπτύσσεται στην παράκτια ζώνη, μια ζώνη σημαντική για την οικονομία της Περιφέρειάς μας και στην οποία δραστηριοποιούνται και πολλές ακόμη επιχειρήσεις με αποτέλεσμα να εμφανίζεται ένας υψηλός ανταγωνισμός. Γενικά τα στοιχεία που υπάρχουν μέχρι σήμερα για την Μεσογειακή θαλάσσια ιχθυοκαλλιέργεια δείχνουν ότι οι μονάδες παραγωγής μπορούν να είναι είτε μικρές οικογενειακές επιχειρήσεις που βρίσκονται κοντά στην ακτή και λειτουργούν αρμονικά μαζί με άλλες δραστηριότητες (τουρισμός- αγροτουρισμός – αλιεία), είτε μπορούν να είναι μεγάλες μονάδες ανοιχτής θάλασσας όπου επιτυγχάνουν μεγάλες παραγωγές χωρίς να έρχονται σε διενέξεις με τις άλλες παράκτιες δραστηριότητες.
Μέχρι το 2005 όλες οι μονάδες εκτροφής είχαν αδειοδοτηθεί και εγκατασταθεί με κριτήρια σημειακής χωροθέτησης. Με την εκπόνηση από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων των μελετών καθορισμού Περιοχών Οργανωμένης Ανάπτυξης Υδατοκαλλιεργειών (Π.Ο.Α.Υ.) σε διάφορες περιοχές στην Ελλάδα (συμπεριλαμβανομένης της Θεσπρωτίας και του Αμβρακικού) μπήκαν οι βάσεις για την εγκατάσταση των μονάδων εντός των προτεινόμενων (από τις μελέτες) ζωνών παραγωγής, καθώς και για την χωροταξική διευθέτηση και θεσμική θωράκιση του κλάδου της υδατοκαλλιέργειας έναντι άλλων ανταγωνιστικών δραστηριοτήτων στην παράκτια ζώνη (π.χ. τουρισμός, βιομηχανικές-βιοτεχνικές εγκαταστάσεις, εποίκηση κλπ). Παρ’ όλα αυτά στους περισσότερους νομούς δεν έχει μέχρι σήμερα συσταθεί ο φορέας διαχείρισης και λειτουργίας της κάθε Π.Ο.Α.Υ. που θα μεριμνήσει για την θεσμοθέτηση των ζωνών εκτροφής με την έκδοση Π.Δ. από το ΥΠ.Ε.Κ.Α. σύμφωνα με τις προβλεπόμενες διαδικασίες της αριθ. Η.Π. 17239/30-8-2002 απόφασης Υφυπουργού Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. (ΦΕΚ 1175Β/11-9-2002). Στο σημείο αυτό θα πρέπει να αναφερθεί ότι ειδική χωροταξική αναφορά για την εκτροφή ιχθύων στη Λωρίδα Σαγιάδας καθώς και μυδιών στις εκβολές Καλαμά γίνεται και στο Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέρειας Ηπείρου (αριθ. 25301/25-6-2003), σε συνέχεια του Ν. 1650/86 ΄΄για το περιβάλλον΄΄ (θεσμοθέτηση ζωνών ανάπτυξης υδατοκαλλιεργειών) καθώς και του αρθ. 10 του Ν. 2742/99 (ανάπτυξη Περιοχών Οργανωμένης Ανάπτυξης Παραγωγικών Δραστηριοτήτων – Π.Ο.Α.Π.Δ.), βάσει συνταγματικής επιταγής.
Στην παρούσα φάση ολοκληρώνεται η διαβούλευση του σχεδίου Κ.Υ.Α. για το ειδικό πλαίσιο χωροταξικού σχεδιασμού και αειφόρου ανάπτυξης υδατοκαλλιεργειών που αναμένεται σε σημαντικό βαθμό να προσφέρει ικανοποιητικό θεσμικό κέλυφος για την απρόσκοπτη λειτουργία και ανάπτυξη της υδατοκαλλιέργειας, ρυθμίζοντας ουσιαστικά ζητήματα, χωροταξίας, λειτουργίας και περιβαλλοντικής συμβατότητας των υδατοκαλλιεργειών. Η βασική του αρχή περιλαμβάνει την επιλογή Περιοχών Ανάπτυξης Υδατοκαλλιεργειών (Π.Α.Υ.) μέσα στις οποίες προσδιορίζονται ζώνες (α) οργανωμένες με φορέα Π.Ο.Α.Υ., (β) με μορφή άτυπων συγκεντρώσεων (Π.Α.Σ.Μ.) και (γ) μεμονωμένες χωροθετήσεις. Με κριτήριο την υφιστάμενη κατάσταση συγκέντρωσης των μονάδων οι Π.Α.Υ. κατατάσσονται σε εθνικό επίπεδο σε:
Α) Περιοχές ιδιαίτερα ανεπτυγμένες που χρίζουν παρεμβάσεων βελτίωσης, εκσυγχρονισμού των μονάδων-υποδομών, προστασίας και αναβάθμισης περιβάλλοντος (Σαγιάδα-Καλαμάς & Αμβρακικός),
Β) Περιοχές με σημαντικά περιθώρια περαιτέρω ανάπτυξης των θαλάσσιων υδατοκαλλιεργειών,
Γ) Δυσπρόσιτες περιοχές με σημαντικές δυνατότητες ανάπτυξης των θαλάσσιων υδατοκαλλιεργειών,
Δ) Περιοχές με ιδιαίτερη ευαισθησία ως προς το φυσικό περιβάλλον στις οποίες απαιτείται προσαρμογή των όρων εγκατάστασης και λειτουργίας των μονάδων υδατοκαλλιέργειας στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του χώρου και του περιβάλλοντος,
Ε) Περιοχές σημειακών χωροθετήσεων.
Στη κατηγορία (Α) που αφορά τόσο το Ιόνιο (Σαγιάδα-Καλαμάς) όσο και τον Αμβρακικό, θα πρέπει, αφού συσταθούν οι αντίστοιχοι φορείς λειτουργίας, να υποβληθούν αιτήματα δημιουργίας Π.Ο.Α.Υ. εντός 3 ετών από την ημερομηνία ισχύος του Ε.Π.Χ.Σ.Α.Α.Υ. και να ολοκληρωθεί η διαδικασία θεσμοθέτησης (με έκδοση Π.Δ.) εντός 5 ετών, αντίστοιχα.
Όπως κάθε Περιφέρεια έτσι και η δικιά μας έχει τις ιδιαιτερότητές της και πρέπει να ληφθούν υπόψη στην σύσταση του Ε.Π.Χ.Σ.Α.Α.. Υδατοκαλλιέργειες δραστηριοποιούνται στην παράκτια ζώνη του Ιονίου, στον Αμβρακικό κόλπο, σε φυσικά υφάλμυρα οικοσυστήματα (λιμνοθάλασσες) αλλά και σε γλυκά νερά αφού υπάρχει πλούσιο υδάτινο δυναμικό ( πηγές, παραπόταμοι) σε όλες τις Περιφερειακές Ενότητες.
Ο υδροβιότοπος του Αμβρακικού κόλπου ο οποίος καταλαμβάνει έκταση 400 τ. χλμ. eίναι ένας από τους μεγαλύτερους υγροτόπους της χώρας, ενταγμένος στο δίκτυο Natura αλλά και προστατευόμενος από τη συνθήκη Ramsar. Ιδιαίτερα σημαντικός για την αναπαραγωγή του αργυροπελεκάνου αλλά και για τις υδατοκαλλιέργειες αναφέρεται στο Ε.Π.Χ.Σ.Α.Α ως περιοχή με ιδιαίτερη ευαισθησία ως προς το φυσικό και πολιτισμικό περιβάλλον.
Πιστεύουμε ότι στον Αμβρακικό κόλπο θα πρέπει:
1. να διατηρηθεί και να μην εφαρμοστεί αύξηση της δυναμικότητας των μονάδων.
2. οι υπάρχουσες μονάδες να εκτρέφουν με βιολογικό τρόπο ενώ μακροπρόθεσμα και μέσα από επιχειρησιακά προγράμματα να μετακινηθούν εκτός Αμβρακικού.
3. να εντατικοποιηθούν οι έλεγχοι από την πλευρά της πολιτείας.
4. να εγκατασταθούν περιβαλλοντικοί αισθητήρες για μετρήσεις φυσικοχημικών παραμέτρων και να γίνονται περιοδικές δειγματοληψίες νερών για ανάλυση πιθανών βιολογικών και χημικών ρυπαντών.( αξιοποίηση του τεχνολογικού εξοπλισμού της ΕΤΑΝΑΜ).
5. με την δημιουργία τον φορέων Π.Ο.Α.Υ ( Περιοχές Οργανωμένης Ανάπτυξης Υδατοκαλλιεργειών) αυτοί θα πρέπει να εντατικοποιήσουν τους ελέγχους
6. θα πρέπει στους Π.Ο.Α.Υ να υπάρχει εκπροσώπηση από τις αρμόδιες υπηρεσίες ενώ ο εποπτικός έλεγχος να παραμείνει σε πιστοποιημένους κρατικούς φορείς.
Περιοχές στις οποίες υπάρχει ήδη ανάπτυξη της υδατοκαλλιεργητικής δραστηριότητας με σημαντική συγκέντρωση μονάδων θεωρούνται εκείνες της Σαγιάδας – Καλαμά όπου προτείνεται η δημιουργία 5 ζωνών Π.Ο.Α.Υ.
Λόγω της έντονης δραστηριότητας προτείνουμε:
1. Την απαγόρευση μετεγκατάστασης μονάδων από άλλες περιοχές εκτός Περιφέρειας.
2. Ανώτατη μισθωμένη έκταση 40 στρεμμάτων
3. Την αναγκαιότητα ίδρυσης φορέα διαχείρισης έστω και αν η ενεργή έκταση είναι μικρότερη του 80% της ενεργής έκτασης της Π.Ο.Α.Υ
4. Την απλοποίηση στη διαδικασία ίδρυσης του φορέα μέσω μιας μελέτης αντί για τρεις και χρηματοδότηση από το ΕΠΑΛ
5. Την δημιουργία νέων μονάδων στα βαθιά, μέθοδος η οποία έχει εφαρμοστεί σε Κύπρο και Τουρκία.
Η παρούσα μελέτη δεν κάνει ιδιαίτερη αναφορά και όπως αναφέρεται οι διαπιστώσεις και οι κατευθύνσεις για τον κλάδο της υδατοκαλλιέργειας εσωτερικών υδάτων θα συμπληρωθούν σε μεταγενέστερο στάδιο μετά την ολοκλήρωση των διαχειριστικών σχεδίων των λεκανών απορροής. Σε όλους τους Νομούς της Περιφέρειας Ηπείρου υπάρχουν μονάδες υδατοκαλλιέργειας γλυκέων υδάτων όπου τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των νερών είναι κατάλληλα για την εκτροφή αρκετών ειδών Σε αυτές τις μονάδες εμείς θεωρούμε απαραίτητο να:
1. εξασφαλίζεται η απαιτούμενη ποσότητα νερού σε μακροχρόνια βάση
2. υπάρχει απόσταση τουλάχιστον 500 μέτρων από μονάδες που ήδη λειτουργούν στις περιπτώσεις που η παροχή νερού γίνεται από τον ίδιο υδάτινο παροχό
3. μην απαγορεύεται η ίδρυση μονάδων υδατοκαλλιέργειας σε γη υψηλής παραγωγικότητας αλλά να εξετάζεται για κάθε περίπτωση.
