Γράφει ο Χρυσόστομος Τσιρίδης, φιλόλογος
ΟΜΗΡΟΣ… ΞΑΝΑ!!!
Το κείμενο που ακολουθεί, δείχνει έναν Όμηρο καθημερινό, ανθρώπινο και όχι ένα αυθαίρετα «θεοποιημένο» είδωλο.
Όμηρος: ο ποιητής της διπλανής πόρτας:
Σημειώνει κάπου ο Στήβεν Ράνσιμαν: Η μοίρα των φτωχών και των αδύναμων ήταν πάντα η ίδια. Εννοώντας μ’ αυτό ότι δυνατότητα να διαφοροποιούν την ζωή τους είχαν, σ’ όλες τις εποχές, μόνο οι έχοντες και κατέχοντες. Που σημαίνει ότι ο φτωχός του 2010 π.Χ, ελάχιστα διαφέρει από τον φτωχό του 2010 μ.Χ.
Φτωχός ήταν και ο Όμηρος:
Με δυσκολία εξασφάλιζε ένα κομμάτι ψωμί (άπορος εών του βίου και μόλις την τροφήν έχων). Ασκούσε βέβαια το επάγγελμα του αοιδού – ραψωδού, αλλά αυτό φαίνεται ότι δεν ήταν αρκετό.
Στην Κύμη της Μ. Ασίας, όπου βρέθηκε κάποια φορά, πρότεινε, μέσα από τις «λέσχες γερόντων» που υπήρχαν εκεί, να του προσφέρει η Πολιτεία δωρεάν τροφή και στέγη (δημοσίη τρέφειν) και ο Όμηρος υποσχέθηκε να κάνει την Κύμη «επικλεεστάτην» (ένδοξη και διάσημη). (1)
Τελικά, οι Κυμαίοι απέρριψαν την πρότασή του. Όπως έλεγαν, εάν αρχίσουμε να τρέφουμε δωρεάν τον κάθε… κουτσό και στραβό, θα μαζευτεί στην Κύμη «πολύς και αχρείος όμιλος». Τη… «ρατσιστική» αυτή στενοκεφαλιά τους βέβαια οι Κυμαίοι θα την καταλάβουν αργότερα, όταν θα θελήσουν να πολιτογραφήσουν τον Όμηρο συμπολίτη τους!
Στο θέμα μας όμως:
Όμηρος και Μέντορας:
Μερικά χρόνια πριν, στην Ιθάκη, ο Όμηρος (Μελησιγένης το καθαυτό όνομά του), πάσχει από ασθένεια των ματιών (νοσεί τους οφθαλμούς). Αναλαμβάνει τότε να τον φροντίσει, οικειοθελώς για μακρό χρονικό διάστημα, κάποιος απλός πολίτης της Ιθάκης, ονόματι Μέντωρ (όστις ενοσήλευσεν αυτόν εκτενέως). Τελικά, ο ποιητής δεν θα αποφύγει (κατά μία εκδοχή) την τύφλωση.
Όμως ο Όμηρος, ήταν και μεγάλη καρδιά. Δεν θα ξεχάσει τον ευεργέτη του. Από ευγνωμοσύνη συμπεριέλαβε (ενάρμοσε) το όνομά του στα αθάνατα έπη του, χαρίζοντάς του αιώνια δόξα (απέδωκεν αυτώ χάριν ην είχεν…). Το όνομα λ.χ του Μέντορα, θα μείνει στην παγκόσμια συνείδηση ως παροιμιακό συνώνυμο του ανιδιοτελούς προστάτη, συμβουλάτορα και καθοδηγητή (βρήκε τον… Μέντορά του).
Όμηρος, Μέντορας και… Αλέξανδρος:
Πώς εμπλέκεται τώρα, στην όλη υπόθεση, ο Αλέξανδρος; Μιλώντας για Όμηρο, δεν μπορείς να μένεις μόνο σε οικονομικούς όρους. Η μαγεία του μεγάλου δημιουργού ενεργοποιεί σκέψεις και συνειρμούς. Όσο τυχερός ήταν ο Μέντορας, τόσο «άτυχος» ήταν ο Αλέξανδρος. Κι αυτό γιατί: Ό,τι ο Αλέξανδρος ευχήθηκε στον τάφο του Αχιλλέα, στο ξεκίνημα της εκστρατείας του (να υπήρχε δηλαδή και γι’ αυτόν ένας ποιητής σαν τον Όμηρο να υμνήσει τα κατορθώματα του), είδαμε ότι το πέτυχαν άνθρωποι απλοί, καθημερινοί.
Αναπόφευκτη, κατά συνέπεια, και η επόμενη, συντομότατη, ενότητα (Ίσως όμως η σημαντικότερη, κατά την ταπεινή μου άποψη):
Όμηρος και… Τέχνη:
– Ως προς την Τέχνη: Ο δημιουργός, ο αληθινός δημιουργός, μπορεί να δώσει αριστουργήματα, χρησιμοποιώντας τα πλέον ευτελή – ταπεινά υλικά! Αριστουργήματα από την ευτελή πέτρα, τον ταπεινό πηλό… που στάθηκαν ισότιμα πλάι στο μάρμαρο και στο χρυσό!
… Πώς το ‘πε και ο Κων/νος Τσάτσος: «Μπορεί ένας ποιητής να είναι απλός, μακριά από κάθε φιλοσοφικό ή μεταφυσικό νόημα,να είναι στο χώμα κοντά, και όμως να είναι μεγάλος ποιητής»! Ωραία και δυνατή κουβέντα από έναν σημαντικό πολιτικό και διανοητή.
Από μια άποψη είναι συγκλονιστικό το γεγονός ότι κυρίαρχες «Μυθικές» οντότητες, ως ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ Τέχνης ΠΛΕΟΝ (να το λέμε και να το… ξαναλέμε αυτό!), ΣΥΝΥΠΑΡΧΟΥΝ με… το απλό και το ασήμαντο! ΚΑΙ ΟΛΑ, απολύτως ελεγχόμενα, από την «πένα» του εμπνευστή και δημιουργού τους, είτε αυτός λέγεται Όμηρος, είτε Σέξπηρ ή όπως… αλλιώς! Η αρχική όμως ΙΔΕΑ αυτής της ιδιότυπης διαλεκτικής ανήκει στον Όμηρο!
– Ως προς τα καθ’ ημάς: Μακάρι να μπορούσε να συμβεί κάτι ανάλογο και σήμερα: με λίγα, να πετυχαίνουμε πολλά. Όπως φαίνεται όμως, μάλλον θα μείνουμε (… όπως περίπου κι ο Αλέξανδρος) με την ευχή στο χέρι.
Σημείωση (1): Το πιο πιθανό είναι ότι ο Όμηρος θα «απέδιδε χάριν ην είχεν» και στην Κύμη, «εναρμόζοντας» το όνομά της στα Έπη, όπως έκανε με τα ονόματα του Μέντορα, του Τυχίου, του Μέντη, του Εύμαιου κ.α.
Πάντως αυτή καθαυτή η πληροφορία, ανεξάρτητα από τον βαθμό φιλολογικής (!) ορθότητας, μας βάζει σε σκέψεις και μπορεί να οδηγήσει σε ενδιαφέρουσες υποθέσεις… ως προς το πρωτογενές υλικό των Επών! Ας μην την αφήσουμε να… περάσει έτσι!
