Του Πάνου Τριγάζη*
Παρέμβαση στα «Βυρώνεια 2012» της Ζίτσας
«Εμείς στην Ελλάδα – γράφει ο αείμνηστος Ζυλ Ντασέν στον πρόλογό του για το βιβλίο «Μπάιρον εναντίον Έλγιν» – γράφουμε συχνά για την ελληνική μοίρα του Βύρωνα και ίσως όχι αρκετά για τον ίδιο τον Λόρδο Βύρωνα: για τον ποιητή, το εύρος του πνεύματός του και τη δύναμη της σκέψης του».
Πράγματι, ο Λόρδος Βύρων είναι ευρύτατα γνωστός ως ο κορυφαίος των φιλελλήνων, που αγωνίστηκε δίπλα στους «ελεύθερους πολιορκημένους» του Μεσολογγίου, όπου άφησε την τελευταία του πνοή στις 19 Απρίλη 1824, σε ηλικία μόλις 36 ετών. Άγνωστα, όμως, παραμένουν τα μηνύματά της ποίησης του και η ευρύτερη πολιτική του δράση.
Λίγοι γνωρίζουν ότι πριν έρθει στο Μεσολόγγι, έδρασε επί έξι χρόνια στην Ιταλία μέσα από το επαναστατικό κίνημα των Καρμπονάρων ή ότι στην πρώτη ομιλία του στη Βουλή των Λόρδων (27.2.1812), υπήρξε καταπέλτης εναντίον νομοσχεδίου (που μόνο αυτός καταψήφισε), το οποίο προέβλεπε τη θανατική ποινή για τους εξεγερμένους κλωστοϋφαντουργούς του Νόττιγχαμ, οι οποίοι κατέστρεφαν τις μηχανές, που οδηγούσαν σε μαζική ανεργία.
Ο Λόρδος Βύρων στιγμάτιζε την κοινωνική εξαθλίωση μέσα στην ίδια τη Μ. Βρετανία. «Έχω ταξιδέψει στην Ιβηρική χερσόνησο – είχε πει στη μνημειώδη εκείνη ομιλία του – όταν ήταν σε κατάσταση πολέμου, βρέθηκα σε μερικές από τις καταπιεσμένες επαρχίες της Τουρκίας, αλλά πουθενά δεν είδα τέτοια ρυπαρή αθλιότητα…». «Δεν υπάρχει αρκετό αίμα στον ποινικό μας κώδικα – είχε αναρωτηθεί – ώστε να πρέπει να χυθεί περισσότερο για να υψωθεί στον ουρανό και να μαρτυρήσει εναντίον σας; Είναι αυτό γιατρικό για έναν πεινασμένο και απελπισμένο πληθυσμό;»
«Ο Μπέρτραντ Ράσσελ – γράφει ο αείμνηστος Κεν Κόουτς – αναγνώρισε ότι ο Μπάιρον μιλούσε για μια επαναστατική εποχή. Το ποίημα «Δον Ζουάν» εξέφραζε την εποχή με τέτοια οξύτητα, ώστε ο Ράσσελ αισθάνθηκε την ανάγκη να περιλάβει ένα κεφάλαιο για τον Μπάιρον στην Ιστορία της Δυτικής Φιλοσοφίας, παρότι ο ποιητής δεν χαρακτηριζόταν συνήθως ως φιλόσοφος».
Ο ίδιος ο Μπάιρον δήλωνε «πολίτης του κόσμου». Εξέφρασε το πνεύμα αντίστασης κατά των ισχυρών της εποχής του. Η ιδέα της ελευθερίας διαπερνάει όλο του το έργο. «Μύρια στήθη συνενώνει μία και κοινή αιτία / Δυτικοί και ανατολίτες επαναστατούν με βία», λέει στο ποίημά του «Η εποχή του Ορείχαλκου», ενώ στο «Δον Ζουάν» δηλώνει ότι «θα ξεσηκώσω, αν μπορέσω, και τις πέτρες ακόμα ενάντια στους τυράννους της γης».
Η ποίησή του Μπάιρον είναι και μία δυνατή φωνή υπέρ της ομορφιάς της φύσης και της προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς των λαών. Υψώθηκε οργισμένη και κατά του Έλγιν για τη λεηλασία του Παρθενώνα, κυρίως μέσα από το ποίημα «Η Κατάρα της Αθηνάς» από τη συγγραφή του οποίου συμπληρώνονται 200 χρόνια τον Μάρτη.
Με τη δράση του, ο Σύνδεσμος «Μπάιρον» για τον φιλελληνισμό και τον πολιτισμό φέρνει τον Λόρδο Βύρωνα στον 21ο αιώνα. Επιδιώκει να αναδείξει την επικαιρότητα των μηνυμάτων που πηγάζουν από την ποίησή του και τους αγώνες του. Πολύ περισσότερο σήμερα, που κυριαρχεί το δίκαιο των ισχυρών, οι πανανθρώπινες αξίες υποχωρούν και οι νεοφιλελεύθερες βαρβαρότητες πολιορκούν τις σύγχρονες κοινωνίες.
* Ο Πάνος Τριγάζης είναι Πρόεδρος του Συνδέσμου «ΜΠΑΪΡΟΝ» για τον φιλελληνισμό και τον πολιτισμό.
