Κανόνες συσκευασίας, τυποποίησης και επισήμανσης του ελαιολάδου

Το ελαιόλαδο αποτελεί σίγουρα ένα από τα σπουδαιότερα προϊόντα της αγροτικής μας παραγωγής (αν όχι το σπουδαιότερο). Παραδοσιακό προϊόν της λεκάνης της Μεσογείου από τα πανάρχαια χρόνια, έχει υψηλή διατροφική αξία και χαίρει ιδιαίτερης εκτίμησης διεθνώς, συχνά όμως αδικείται από την διακίνησή του χωρίς στοιχειώδη τυποποίηση και επισήμανση (χύμα ή σε «ανώνυμους» τενεκέδες των 17 λίτρων).

Η περιοχή της Πρέβεζας παράγει κυρίως ελαιόλαδο της ποικιλίας «Λιανολιά Πρέβεζας» (είναι γνωστή και με την ονομασία «Λιανολιά Κέρκυρας») ενώ υπάρχουν και κάποιες μικρές εκτάσεις με ελαιόδεντρα άλλων ποικιλιών, κυρίως «Κορωνέικης». Το ελαιόλαδο μάλιστα από συγκεκριμένες περιοχές του Νομού, παραγόμενο με καθορισμένες προδιαγραφές στη συλλογή και την έκθλιψη του καρπού, έχει κατοχυρωθεί ως Προϊόν Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ) με τη διακριτική ονομασία «ΠΡΕΒΕΖΑ», και μάλιστα η σχετική Υπουργική Απόφαση χρονολογείται από το 1993 (!).

Δυστυχώς όμως όλα αυτά τα χρόνια η έλλειψη μιας ισχυρής Ομάδας Παραγωγών Ελαιολάδου αλλά και η έλλειψη υποδομής στην προώθηση του προϊόντος στην αγορά είχε σαν αποτέλεσμα το ελαιόλαδο ΠΓΕ «Πρέβεζα» να παραμείνει μόνο στα χαρτιά και να μην φτάσει ποτέ στον καταναλωτή! Βασική λοιπόν προϋπόθεση για την κυκλοφορία του ελαιολάδου στην αγορά είναι η τυποποίηση και συσκευασία του.

Ας δούμε σε γενικές γραμμές τι ισχύει για την τυποποίηση του ελαιολάδου και ποια βήματα πρέπει να ακολουθήσει κάποιος που επιθυμεί να συσκευάσει και να διαθέσει στην αγορά τυποποιημένο ελαιόλαδο.

Καταρχήν τα ελαιόλαδα τα οποία επιτρέπεται να κυκλοφορούν στο λιανικό εμπόριο εντός της Ε.Ε. ταξινομούνται σε τέσσερις μεγάλες κατηγορίες, με βάση τα ποιοτικά τους χαρακτηριστικά: α) Εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο β) Παρθένο ελαιόλαδο γ) Ελαιόλαδο αποτελούμενο από εξευγενισμένα ελαιόλαδα και παρθένα ελαιόλαδα και δ) Πυρηνέλαιο. Οι κατηγορίες που ενδιαφέρουν τον ελαιοπαραγωγό είναι οι δύο πρώτες που αφορούν τα παρθένα ελαιόλαδα, αφού οι άλλες δύο είναι προϊόν βιομηχανικής επεξεργασίας και προϋποθέτουν οργανωμένη βιομηχανική εγκατάσταση.

Ως εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο χαρακτηρίζεται το λαδι που έχει παραχθεί από τον ελαιόκαρπο μόνο με μηχανικές μεθόδους και η οξύτητά του δεν υπερβαίνει τα 0,8 g ανά 100 g.

Ως παρθένο ελαιόλαδο χαρακτηρίζεται το λάδι που έχει παραχθεί από τον ελαιόκαρπο μόνο με μηχανικές μεθόδους και η οξύτητά του δεν υπερβαίνει τα 2 g ανά 100 g.

Ποιος και με ποιο τρόπο μπορεί να συσκευάσει: Η συσκευασία του ελαιολάδου, γίνεται μόνο σε εγκεκριμένα συσκευαστήρια. Τα εγκεκριμένα συσκευαστήρια ελαιολάδου του Νομού Πρέβεζας υπάρχουν αναρτημένα και στο ιστολόγιό μας, στο σύνδεσμο “Συσκευαστήρια αγροτικών προϊόντων”. Οποιοσδήποτε επιθυμεί να συσκευάσει ελαιόλαδο πρέπει να απευθυνθεί και να συνεργαστεί με κάποιο εγκεκριμένο συσκευαστήριο.

Είδος συσκευασίας: Το ελαιόλαδο επιτρέπεται να συσκευάζεται σε περιέκτες (δοχεία) χωρητικότητας μέχρι 5 λίτρων. Οι συσκευασίες αυτές είναι απαραίτητο να διαθέτουν σύστημα ανοίγματος που καταστρέφεται μετά το πρώτο άνοιγμα. Ωστόσο σύμφωνα με το Ν. 4254/2014 (ΦΕΚ 85/Α/2014) το ελαιόλαδο που προορίζεται για κατανάλωση σε εστιατόρια, νοσοκομεία, καντίνες και άλλες μονάδες μαζικής εστίασης επιτρέπεται να διακινείται και σε δοχεία των 10, 20, 25 και 50 λίτρων. Για το υλικό συσκευασίας η νομοθεσία δεν καθορίζει κάτι συγκεκριμένο, όμως γενικά θεωρείται ότι τα μπουκάλια από σκουρόχρωμο γυαλί είναι τα πλέον κατάλληλα για τη συσκευασία και αποθήκευση του ελαιολάδου. Σε κάθε περίπτωση τα υλικά πρέπει να είναι κατάλληλα για τρόφιμα και να διαθέτουν πιστοποίηση γι’ αυτό.

Επισήμανση του ελαιολάδου (ετικέτα): Στην ετικέτα της συσκευασίας ελαιολάδου αναγράφονται υποχρεωτικά οι παρακάτω ενδείξεις: α) Η ονομασία (εξαιρετικό παρθένο, παρθένο, ελαιόλαδο, πυρηνέλαιο) β) Πληροφορίες για την κατηγορία του ελαιολάδου. Για το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο πρέπει να αναγράφεται η φράση: “Ελαιόλαδο ανωτέρας κατηγορίας που παράγεται απευθείας από ελιές και μόνο με μηχανικές μεθόδους”. Για το παρθένο ελαιόλαδο πρέπει να αναγράφεται η φράση:  “Ελαιόλαδο που παράγεται απευθείας από ελιές και μόνο με μηχανικές μεθόδους” γ) Ο προσδιορισμός της καταγωγής. Ο προσδιορισμός γίνεται σε επίπεδο Κράτους (π.χ. Ελληνικό Προϊόν) και μόνον για τα ελαιόλαδα ΠΟΠ και ΠΓΕ είναι επιτρεπτός ο προσδιορισμός σε περιφερειακό επίπεδο. δ) Η καθαρή ποσότητα εκφρασμένη σε μονάδες όγκου ε) Η επωνυμία και η διεύθυνση του παρασκευαστή, συσκευαστή ή διακινητή. στ) Η ημερομηνία ελάχιστης διατηρησιμότητας ως “ανάλωση κατά προτίμηση πριν από…” ζ) Ο αριθμός παρτίδας η) Οι συνθήκες διατήρησης, π.χ. “Διατηρείται σε δροσερό και σκιερό μέρος” θ) Ο αλφαριθμητικός κωδικός έγκρισης (EL) του συσκευαστηρίου.

Εκτός από τις παραπάνω υποχρεωτικές ενδείξεις στην ετικέτα του ελαιολάδου μπορούν να αναγράφονται και επιπλέον πληροφορίες (προαιρετικές ενδείξεις) με την προϋπόθεση ότι μπορούν να τεκμηριωθούν. Τέτοιες ενδείξεις είναι οι φράσεις “πρώτη πίεση εν ψυχρώ”, “εξαγωγή εν ψυχρώ”, ενδείξεις για τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά, ενδείξεις για την οξύτητα, κλπ.

Διαθρεπτική επισήμανση: Σύμφωνα με την τρέχουσα νομοθεσία (Οδηγία 1990/496/ΕΚ) η αναγραφή του πίνακα διατροφικής επισήμανσης είναι προαιρετική, εκτός από την περίπτωση που στην επισήμανση του προϊόντος διατυπώνεται ισχυρισμός διατροφή ή/και υγείας. Ωστόσο σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 1169/2011 από τις 13 Δεκεμβρίου 2016 ο πίνακας διατροφικής επισήμανσης γίνεται υποχρεωτικός για όλα τα προσυσκευασμένα τρόφιμα, και θα πρέπει να συμμορφώνεται με τις διατάξεις του εν λόγω Κανονισμού (άρθρα 29-35 και τα αντίστοιχα παραρτήματα). Παράδειγμα πίνακα διατροφικής επισήμανσης για το ελαιόλαδο μπορείτε να δείτε παρακάτω στα ελληνικά και στα αγγλικά.

Τελειώνοντας, και επειδή στο παραπάνω άρθρο επιγραμματικά και μόνο θίξαμε το πολύ μεγάλο κεφάλαιο “Ελαιόλαδο”, να αναφέρουμε και τα εξής:  Το Υ.Π.Α.Π.ΕΝ. (πρώην ΥΠ.Α.Α.Τ.) έχει αναρτήσει στη σελίδα αυτή όλη τη σχετική νομοθεσία (εθνική και κοινοτική) για το ελαιόλαδο. 
Επίσης ένα πολύ καλό εγχειρίδιο για τους κανόνες εμπορίας και επισήμανσης του ελαιολάδου έχει συντάξει και ο Ε.Φ.Ε.Τ.