Αλλάζει το πλαίσιο για την καλλιέργεια Γενετικά Τροποποιημένων στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Πριν λίγες ημέρες (στις 2 Μαρτίου) έλαβε την τελική έγκριση από το Συμβούλιο και αναμένεται να δημοσιευτεί η νέα Οδηγία της ΕΕ για τους Γενετικά Τροποποιημένους Οργανισμούς (ΓΤΟ) η οποία τροποποιεί την Οδηγία 2001/18/ΕΚ. Οι οδηγίες αυτές αφορούν το δικαίωμα των Κρατών-Μελών της ΕΕ να περιορίζουν ή να απαγορεύουν την καλλιέργεια των ΓΤΟ στην επικράτειά τους.

Με την καινούρια Οδηγία, η οποία αναμένεται να τεθεί σε ισχύ μέσα στον Απρίλιο επιχειρείται να δοθεί λύση στις διαφωνίες των κρατών σχετικά με την καλλιέργεια των ΓΤΟ, που είχαν οδηγήσει το όλο θέμα σε αδιέξοδο. Στην ουσία επαφίεται πλέον στο κάθε Κράτος-Μέλος ξεχωριστά να περιορίσει ή να απαγορεύσει την καλλιέργεια ΓΤΟ στο έδαφός του χωρίς να επηρεάζει η απόφαση αυτή τα άλλα Κράτη-Μέλη.

Μέχρι τώρα η δυνατότητα αυτή υπήρχε μόνο εφόσον τα κράτη είχαν στοιχεία για την επικινδυνότητα ενός ΓΤΟ για την υγεία ή το περιβάλλον ή σε κάποιες εξαιρετικές περιπτώσεις. Έτσι τα κράτη που αντιτίθενται πάγια στην καλλιέργεια ΓΤΟ, δεν είχαν άλλη άλλη επιλογή από το να μπλοκάρουν εξαρχής (με βέτο) όλη τη διαδικασία έγκρισης ΓΤΟ για καλλιέργεια στην ΕΕ, με αποτέλεσμα ελάχιστες εγκρίσεις να έχουν “περάσει” μέχρι τώρα.

Τώρα με τη νέα Οδηγία το σύστημα γίνεται πιο ευέλικτο. Τα Κράτη-Μέλη μπορούν σύμφωνα με το άρθρο 2 (προσθήκη στο αρ. 26Β της 2001/18/ΕΚ) κατά τη διαδικασία έγκρισης (ή της ανανέωσής της) ενός ΓΤΟ για καλλιέργεια να ζητήσουν την εξαίρεση όλης ή μέρους της επικράτειάς τους από την έγκριση καλλιέργειας του ΓΤΟ.

Επιπλέον (και πολύ σημαντικό) ακόμα και αν δεν έχει εξαιρεθεί κάποιο Κράτο-Μέλος κατά το στάδιο της έγκρισης, έχει το δικαίωμα να περιορίσει ή να απαγορεύσει την καλλιέργεια είτε μεμονωμένου ΓΤΟ ή ομάδας ΓΤΟ κατά καλλιέργεια (πχ όλους τους ΓΤ αραβόσιτους) ή χαρακτηριστικό (πχ όλους τους ΓΤΟ με την Χ γενετική τροποποίηση).

Η απαγόρευση πρέπει να είναι αιτιολογημένη και να επικαλείται σοβαρούς λόγους όπως αυτοί που σχετίζονται με:
α. στόχους περιβαλλοντικής πολιτικής
β. χωροταξικό σχεδιασμό
γ. χρήσεις γης
δ. κοινωνικο-οικονομικές επιπτώσεις
ε. αποφυγή παρουσίας ΓΤΟ σε άλλα προϊόντα
στ. στόχους αγροτικής πολιτικής
ζ. δημόσια (εθνική) πολιτική

Να σημειώσουμε ότι το κράτος-μέλος δεν έχει δικαίωμα να επικαλεστεί μόνο λόγους δημόσιας πολιτικής (ζ.) αλλά πρέπει αυτοί να συνδυάζονται με κάποιον από τους άλλους λόγους. Οι άλλοι λόγοι μπορούν να επικληθούν και μεμονωμένα.Φυσικά τα Κράτη-Μέλη μπορούν και να επιτρέψουν μεταγενέστερα την καλλιέργεια ΓΤΟ όπου την έχουν απαγορεύσει.

Σημαντικό θεωρούμε επίσης το άρθρο 1 (προσθήκη παραγράφου 1α στο αρ. 26Α της 2001/18/ΕΚ) όπου προβλέπεται η λήψη μέτρων στις συνοριακές περιοχές μεταξύ Κρατών-Μελών που επιτρέπουν και άλλων που απαγορεύουν την καλλιέργεια ΓΤΟ ώστε να αποφεύγονται διασυνοριακές επιμολύνσεις (λαμβάνοντας υπόψιν και τη γεωγραφία της περιοχής).

Τέλος γίνεται σαφής αναφορά ότι τα μέτρα που θα υιοθετηθούν με βάση την Οδηγία αυτή δεν επηρεάζουν την ελεύθερη κυκλοφορία των εγκεκριμένων ΓΤΟ ή των προϊόντων που τους περιέχουν, δηλαδή μπορεί να απαγορευθεί/περιορισθεί μόνο η καλλιέργεια ΓΤΟ και όχι η χρήση τους (όπως ισχύει και σήμερα στη χώρα μας).