Υπεριώδης ακτινοβολία Α (UVA) από τον ήλιο και κίνδυνοι για το δέρμα και την υγεία μας

Γράφει ο Νίκος Κατσαρός,
π. Πρόεδρος Ένωσης Ελλήνων Χημικών
Επιστ. Συνεργάτης ΕΚΕΦΕ ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ

Είναι γεγονός ότι όλοι γνωρίζουμε όταν πηγαίνουμε στην παραλία για μπάνιο ή γενικά κατά την διάρκεια του καλοκαιριού να λαμβάνουμε μια σειρά από προστατευτικά μέτρα (αντιηλιακές κρέμες, γυαλιά, καπέλο κλπ) για τον ήλιο. Λίγοι όμως έχουμε συνειδητοποιήσει ότι παρόμοια μέτρα πρέπει να παίρνουμε και κατά την διάρκεια όλου του χρόνου ιδιαίτερα σε μια χώρα όπως η Ελλάδα όπου η ηλιοφάνεια επικρατεί στις περισσότερες μέρες του χρόνου.

Τα τελευταία χρόνια λόγω της τρύπας του όζοντος η εισερχόμενη υπεριώδης ακτινοβολία έχει αυξηθεί σημαντικά ιδιαίτερα στην Ελλάδα αλλά και τις άλλες χώρες της Μεσογείου. Τα αποτελέσματα της έκθεσης στην υπεριώδη ακτινοβολία, UVB, γίνονται γρήγορα ορατά αφού προκαλούν το μαύρισμα του δέρματος και τα εγκαύματα στην παρατεταμένη έκθεση. Όμως η έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία Α (UVA}(που εισχωρεί βαθιά στο δέρμα) δεν έχει άμεσα ορατά αποτελέσματα αλλά οι επιπτώσεις της είναι σοβαρές διότι είναι αθροιστικές και εμφανίζονται αργότερα με γήρανση του δέρματος, φωτογήρανση, και συντελούν μαζί με την υπεριώδη ακτινοβολία Β στον καρκίνο του δέρματος, το μελάνωμα, τον καταρράκτη κλπ.

Το πόσο γρήγορα θα γεράσει το δέρμα από τον ήλιο εξαρτάται από δύο παράγοντες:
Α} τον τύπο του δέρματος και
Β} τον χρόνο και την συχνότητα έκθεσης στον ήλιο. Εδώ επισημαίνουμε ότι δεν μιλάμε για τον χρόνο έκθεσης όταν πηγαίνουμε στις παραλίες αλλά από κάθε είδους επαγγελματική ή μη υπαίθρια δραστηριότητα.

Οι αγρότες της Κρήτης εμφανίζουν υψηλά ποσοστά καρκίνου του δέρματος και φωτογήρανσης διότι δεν λαμβάνουν προστατευτικά μέτρα για τον ήλιο. Οι βλάβες οφείλονται στο ότι οι επιδράσεις της υπεριώδους ακτινοβολίας χρόνο με τον χρόνο αθροίζονται και αλλοιώνουν το γενετικό υλικό (DNA) των δερματικών κυττάρων που στην συνέχεια επηρεάζουν τη δομή της ελαστίνης και του κολλαγόνου που προκαλούν την γήρανση του δέρματος, δηλ. τις ρυτίδες, την σκληρότητα, την ξηρότητα, την πάχυνση του δέρματος και την ευρυαγγεία.

Προκαλούνται επίσης αλλοιώσεις στα μελανοκύτταρα (παράγουν την μελανίνη που μαυρίζει το δέρμα) με αποτέλεσμα να αναπτύσσουν σταδιακά δυσλειτουργία που συντελεί στην περαιτέρω αλλοίωση του δέρματος, εμφανίζοντας κηλίδες, κιτρινωπή χροιά, η επιδερμίδα γίνεται όλο και πιο λεπτή και εύθραστη και μπορεί να εμφανισθούν και σοβαρότερα προβλήματα όπως ακτινικές υπερκερατώσεις και τελικά καρκινώματα του δέρματος.

Όλες αυτές οι σοβαρές επιπτώσεις ή τουλάχιστον οι περισσότερες από αυτές μπορούν να αποφευχθούν ή προληφθούν εφόσον περιορίσουμε τον χρόνο έκθεσης στον ήλιο (ιδιαίτερα 11.00 με 16.00 το καλοκαίρι} και φοράμε πάντοτε αντιηλιακές κρέμες και γυαλιά όταν είμαστε εκτεθειμένοι στον ήλιο καθ’ όλην την διάρκεια του χρόνου και όχι μόνο το καλοκαίρι.

Όσον αφορά τις αντιηλιακές κρέμες υπάρχουν δύο ειδών: α} αυτές που περιέχουν οξείδια του ψευδαργύρου και του τιτανίου και ανακλούν την ηλιακή ακτινοβολία και β) αυτές που περιέχουν χημικές ουσίες που απορροφούν την ηλιακή ακτινοβολία. Υπάρχουν και οι αντιηλιακές κρέμες που περιέχουν φυσικά συστατικά.

Η πρώτη μεγάλη κλινική έρευνα για τις επιδράσεις της υπεριώδους ακτινοβολίας Α πραγματοποιήθηκε στην Αυστραλία και διερεύνησε τις αντιγηραντικές ιδιότητες των αντιηλιακών κρεμών. Στη μελέτη συμμετείχαν 900 εθελοντές και διήρκεσε περίπου πέντε χρόνια.

Η μελέτη που δημοσιεύθηκε στην ιατρική επιθεώρηση (The Annals of Internal Medicine) έδειξε πώς με την εντατική χρήση του αντιηλιακού το δέρμα των εθελοντών έμεινε αναλλοίωτο όσον αφορά τις ρυτίδες και την ελαστικότητα, ενώ εκείνο των εθελοντών που δεν άλλαξαν συνήθειες (δεν χρησιμοποιούσαν αντιηλιακό) παρουσίασε σημαντική φθορά. Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση οδηγού νταλίκας όπου η αριστερή πλευρά του προσώπου του ήταν κατά 20 χρόνια πιο ρυτιδωμένη από την δεξιά μετά από σαράντα χρόνια οδήγησης.

Συμπέρασμα: παίρνουμε μέτρα προστασίας από τον ήλιο καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου που έχει ήλιο, βάζουμε αντιηλιακή κρέμα που προστατεύει και από την υπεριώδη ακτινοβολία Α (UVA) και φοράμε προστατευτικά γυαλιά. Παρατηρούμε μεταβολές στο δέρμα και απευθυνόμαστε στον δερματολόγο μας.