Γράφει ο Νίκος Κατσαρός,
Π.Πρόεδρος ΕΦΕΤ
Επιστημονικός Συνεργάτης ΕΚΕΦΕ ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ
Τα τελευταία χρόνια η βιομηχανία τροφίμων έχει παράγει μία σειρά τροφίμων κυρίως γαλακτοκομικά με ευεργετικές για την υγεία ιδιότητες που ονομάζονται λειτουργικά.
Λειτουργικά τρόφιμα (functional foods or neutraceuticals) χαρακτηρίζονται εκείνα τα τρόφιμα τα οποία είναι εμπλουτισμένα και έχουν συγκεκριμένες ευεργετικές επιδράσεις στον οργανισμό. Στα τρόφιμα αυτά έχουν γίνει συνήθως προσθήκες βιταμινών, ιχνοστοιχείων, ω-3 λιπαρά οξέα, στερόλες, προβιοτικά κλπ.
Τα λειτουργικά τρόφιμα γενικά;
Είτε έχουν υποστεί τροποποίηση ώστε να αυξηθεί η περιεκτικότητα τους σε ένα συστατικό που προσδίδει όφελος στην υγεία του καταναλωτή. (αβγά πλούσια σε ω-3 με τροποποίηση της ζωοτροφής των πουλερικών,δημητριακά με προσθήκη βιταμινών).
Είτε έχουν εμπλουτιστεί με νέο συστατικό με θετική δράση στην υγεία(εμπλουτισμός γαλακτοκομικών με σίδηρο ή ασβέστιο).
Είτε έχουν υποστεί αντικατάσταση ή αφαίρεση ενός βλαβερού συστατικού (π.χ. αφαίρεση κεκορεσμένου λίπους από ένα αλλαντικό και προσθήκη ελαιολάδου). Τα λειτουργικά τρόφιμα είτε συμβάλουν στην βελτίωση της υγείας και της ευημερίας του ατόμου (μειώνοντας την πίεση, την χοληστερίνη κλπ) είτε παίζουν σημαντικό ρόλο στην πρόληψη εμφάνισης συγκεκριμένων ασθενειών (καρκίνος, διαβήτης ,υπέρταση), είτε μπορούν να βελτιώσουν την σωματική και πνευματική υγεία και ευεξία του οργανισμού.
Τα λειτουργικά τρόφιμα έχουν σχεδιαστεί με τέτοιο τρόπο απο την βιομηχανία ώστε να παρέχουν όφελος στην υγεία όπως καλύτερη πέψη, μείωση λιπιδίων αίματος, καλύτερη εντερική λειτουργία, πρόληψη καρκίνουβελτίωση ρύθμισης του μεταβολισμού κλπ.
Βασική επιδίωξη της βιομηχανίας είναι τα προϊόντα αυτά να έχουν την ίδια όψη, άρωμα, χρώμα, γεύση με τα αντίστοιχα συμβατικά.
Ο Παγκόσμιος Κώδικας Τροφίμων (Codex Alimentarius) έχει προτείνει τα τρόφιμα να περιέχουν ορισμένες χαμηλές ποσότητες από βιταμίνες, ιχνοστοιχεία, κλπ. και μόνο φαρμακευτικά παρασκευάσματα και συμπληρώματα διατροφής θα μπορούσαν να περιέχουν αυξημένες ποσότητες από αυτά τα συστατικά.
Ήταν φανερό ότι αυτό ευνοούσε μόνο τις φαρμακευτικές βιομηχανίες και βιομηχανίες συμπληρωμάτων διατροφής.
Ευτυχώς μέχρι σήμερα η Ε.Ε. δεν έχει εφαρμόσει την πρόταση αυτή του Παγκόσμιου Κώδικα Τροφϊμων.
Από την ΕΕ υπάρχει από 01/07/2007 ένα αυστηρό νομοθετικό πλαίσιο σχετικά με την επισήμανση των τροφίμων και του τι πρέπει να αναγράφεται στις ετικέτες των τροφίμων, ιδιαίτερα όσον αφορά τους διατροφικούς ισχυρισμούς και τους ισχυρισμούς για την υγεία. Τόσο ο Παγκόσμιος Κώδικας Τροφίμων (Codex Alimentarius) όσο και η Ευρωπαίκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA) όσο και το Διεθνές Ινστιτούτο Βιολογικών Επιστημών (ILSI) ασχολούνται με την επισήμανση των τροφίμων.
Μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά λειτουργικά τρόφιμα είναι τα παρακάτω:
1. Προϊόντα γάλακτος που έχουν υποστεί ζύμωση, γιαούρτια με προβιοτικές καλλιέργειες που βελτιώνουν την λειτουργία του πεπτικού συστήματος και ιδιαίτερα του παχέος εντέρου.
2. Μαργαρίνες, γιαούρτι, τυρί σε μορφή κρέμας τα οποία είναι εμπλουτισμένα με φυτικές στερόλες που μειώνουν την χοληστερόλη και προλαβαίνουν τις καρδιοπάθειες.
3. Προϊόντα με αντιοξειδωτικούς παράγοντες π.χ. ροφήματα.
4. Χυμοί, μαργαρίνες αβγά και μπάρες με ω-3 λιπαρά οξέα.
5. Γαλακτοκομικά προϊόντα και ροφήματα χυμών πού παρασκευάζονται με την προσθήκη πεπτιδίων (καζακινίνες) ΄και καλίου αντίστοιχα.
6. Δημητριακά πρωινού εμπλουτισμένα με φυλλικό οξύ και άλλες βιταμίνες και ιχνοστοιχεία.
7. Ψωμί, μπάρες απο μούσλι εμπλουτισμένα με ισοφλαβόνες που μειώνουν τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού, προστάτη, καρδιοπαθειών και οστεοπόρωσης.
Πρέπει να καθορισθεί σαφής ορισμός του όρου «λειτουργικά τρόφιμα». Πολλές φορές ακόμα και οι «υπερτροφές» χαρακτηρίζονται ως λειτουργικά τρόφιμα.
Πρέπει να καθορισθεί μητρώο λειτουργικών τροφίμων. Να εφαρμόζονται με αυστηρότητα οι Κανονισμοί της ΕΕ που αφορούν την επισήμανση των τροφίμων και ιδιαίτερα τους διατροφικούς ισχυρισμούς και τους ισχυρισμούς για την υγεία. Να δημιουργηθεί Πυραμίδα Μεσογειακής Διατροφής για τα λειτουργικά τρόφιμα. Να καθορισθούν τα προϊόντα βιοτεχνολογίας που προέρχονται από τα λειτουργικά τρόφιμα και μπορούν να προστεθούν στα τρόφιμα.
