Μαθήματα Ιστορίας από το Θουκιδίδη
Από την Παρέμβαση
Τον Μάρτιο του 416 π.Χ. και ενώ μαίνεται ο Πελοποννησιακός πόλεμος ανάμεσα στην υπερδύναμη Αθήνα και στην διαχρονικά ισχυρή Σπάρτη και ενώ όλες οι ελληνικές πόλεις έχουν διαλέξει στρατόπεδο, ένα μικρό νησί του Αιγαίου θέλει να μείνει ουδέτερο. Η Μήλος, αποικία των Σπαρτιατών. Ο δερβέναγάς της εποχής, η Αθήνα, κατεβάζει στη Μήλο πανίσχυρο στρατό και στόλο και στέλνει πρέσβεις στους Μηλίους για να διαπραγματευτούν την…«εκούσια» προσχώρησή τους στην αθηναϊκή συμμαχία, η οποία τότε είχε μετατραπεί φανερά σε τυραννική αθηναϊκή ηγεμονία.
Κι ενώ οι φουκαράδες οι Μήλιοι προσπαθούν να μουρμουρίσουν – μπροστά στην υπεροπλία των άλλων – κάποια επιχειρήματα για το δίκαιο, οι Αθηναίοι τους το ξεκόβουν: «δίκαια μὲν ἐν τῷ ἀνθρωπείῳ λόγῳ ἀπὸ τῆς ἴσης ἀνάγκης κρίνεται, δυνατὰ δὲ οἱ προύχοντες πράσσουσι καὶ οἱ ἀσθενεῖς ξυγχωροῦσιν». Το δίκαιο το συζητάμε μόνο αν είμαστε ισοδύναμοι! Αλλιώς, οι ισχυροί αποφασίζουν και διατάζουν και οι φουκαράδες σκύβουν το κεφάλι και ακολουθούν. Αυτό είναι το δίκαιο του ισχυρού. Και αυτά είναι λόγια των Αθηναίων απεσταλμένων, λόγια που ειπώθηκαν σε επίσημη διπλωματική αποστολή στο έδαφος μιας άλλης πόλης-κράτους!
Πάλι οι Μήλιοι, με λογικά επιχειρήματα, κάνουν μια απόπειρα να διεκδικήσουν το δικαίωμά τους στην ελευθερία, στην ουδετερότητα. Όχι, τους λένε οι Αθηναίοι, «ἤν γε σωφρόνως βουλεύησθε, πρὸς τοὺς κρείσσονας πολλῷ μὴ ἀνθίστασθαι». Αν έχετε μυαλό, δεν αντιστέκεστε στους πολύ ισχυρότερους! Και τελικά οι Μήλιοι, αφού δεν καταφέρνουν να τους πείσουν ούτε με αναφορές στους Θεούς, ούτε στην αδικία, ούτε σε μια πιθανή βοήθεια από τους Σπαρτιάτες, ακούν από τους Αθηναίους πρέσβεις την επιτομή των διεθνών σχέσεων εις τους αιώνας των αιώνων: «οἵτινες τοῖς μὲν ἴσοις μὴ εἴκουσι, τοῖς δὲ κρείσσοσι καλῶς προσφέρονται, πρὸς δὲ τοὺς ἥσσους μέτριοί εἰσι, πλεῖστ’ ἂν ὀρθοῖντο». Προκόβουν μόνο όσοι στους ισοδύναμους δεν υποχωρούν, στους δυνατότερους λένε «καλωσορίστε» και στους κατώτερους είναι μετριοπαθείς.
Μετά την αποχώρηση των Αθηναίων πρέσβεων, οι Μήλιοι αποφάσισαν να μην υποκύψουν στη θέληση των αφεντικών της θάλασσας, να μείνουν σταθεροί στην επιθυμία τους για ουδετερότητα και να πάρουν το ρίσκο μιας πολιορκίας και μιας καταστροφής από τις δυνάμεις των Αθηναίων. Και όντως, οι Αθηναίοι έζωσαν τη Μήλο και μετά από πολιορκία οι Μήλιοι οδηγήθηκαν στη συνθηκολόγηση, παραχωρώντας στους «κρείσσονες» αντιπάλους τους τη δικαιοδοσία να αποφασίσουν για την τύχη τους. Κι εκείνοι «ἀπέκτειναν Μηλίων ὅσους ἡβῶντας ἔλαβον, παῖδας δὲ καὶ γυναῖκας ἠνδραπόδισαν: τὸ δὲ χωρίον αὐτοὶ ᾤκισαν, ἀποίκους ὕστερον πεντακοσίους πέμψαντες».
Έσφαξαν όλους τους άνδρες, υποδούλωσαν τα γυναικόπαιδα και μετέτρεψαν το νησί σε δικιά τους αποικία στέλνοντας 500 Αθηναίους αποίκους. Η μετριοπάθεια του ισχυρού προς τον αδύναμο εξαντλήθηκε στη παροχή δυνατότητας διαπραγμάτευσης…
Όλα αυτά τα περιγράφει ο Θουκυδίδης στο πέμπτο βιβλίο των Ιστοριών του (Ε 84 – 116). Δυόμισι χιλιάδες χρόνια πριν, ο μεγάλος αυτός πολιτικός επιστήμων δίνει τις αρχές των διεθνών σχέσεων, της διπλωματίας, όπως είχαν διαμορφωθεί στην εποχή του και μελετώνται σήμερα στα σχετικά πανεπιστήμια όλων των σοβαρών κρατών.
Έτσι, ο Θουκυδίδης μάς ανοίγει δρόμους στη σκέψη, για να δούμε καθαρά και να εξηγήσουμε γιατί οι ΗΠΑ (η σημερινή υπερδύναμη, αναλογικά, η αντίστοιχη Αθήνα του 5ου αιώνα π.Χ.) συμπεριφέρονται με αυτόν τον τρόπο, αλλά και γενικότερα γιατί όσοι έχουν κατά καιρούς (π.χ. ΕΣΣΔ, Γερμανία) ή κατά τόπους (π.χ. Ισραήλ) την υπεροπλία λειτουργούν αλαζονικά, χωρίς να υπολογίζουν τίποτε άλλο εκτός από το δικό τους συμφέρον.
Για τους ισχυρούς, η αλαζονεία τους κάπου θα συντριβεί, όπως έγινε με τους Αθηναίους στη Σικελία, σαν θεία δίκη, λίγο μετά τα γεγονότα της Μήλου. Για τους υπόλοιπους, το πιο πιθανό είναι να έκαναν ακριβώς τα ίδια, αν βρίσκονταν στη θέση του ισχυρού, όπως λένε οι Αθηναίοι στους Μηλίους στο Ε 105: «εἰδότες καὶ ὑμᾶς ἂν καὶ ἄλλους ἐν τῇ αὐτῇ δυνάμει ἡμῖν γενομένους δρῶντας ἂν ταὐτό». Κι επειδή η φύση του ανθρώπου δεν αλλάζει, τα ίδια γίνονται και θα γίνονται πάντα, όπως έγραψε ο μέγιστος ιστορικός στο Γ 82: «γιγνόμενα μὲν καὶ αἰεὶ ἐσόμενα, ἕως ἂν ἡ αὐτὴ φύσις ἀνθρώπων ᾖ».
Απόσπασμα. Δείτε ολόκληρο το άρθρο: http://e-parembasis.blogspot.com