Της Νατάσσας Πιπεροπούλου Κωνσταντάρα,
Διδάκτορος Ψυχολογίας
Το ενδιαφέρον των Επιστημών Υγείας και της Ψυχολογίας για τις σχέσεις μεταξύ ασθένειας και προγενέστερης συμπεριφοράς ενός ατόμου δεν είναι όψιμο. Στα πλαίσια, όμως, της πρόσφατης διεπιστημονικής κατεύθυνσης, της Συμπεριφοριστικής Ιατρικής εδραιώθηκε δυνατά η διερεύνηση της σημασίας της συμπεριφοράς στη γένεση και μορφοποίηση ψυχοσωματικών διαταραχών.
Η Συμπεριφοριστική Ιατρική ασχολείται με την ανάπτυξη και ενσωμάτωση σημαντικών γνώσεων και τεχνικών των επιστημών της συμπεριφοράς και της βιοιατρικής και την εφαρμογή τους με στόχο την πρόληψη, θεραπεία και αποκατάσταση. Λαμβάνει υπόψη της ισότιμα τους ψυχολογικούς και σωματικούς παράγοντες που επιδρούν στο άτομο που νοσεί. Η σημασία αυτής της προσέγγισης αναδύεται ανάγλυφα σε παραδείγματα, όπως η συμπεριφορά μας απέναντι στο φαγητό, το κάπνισμα, ή την κατανάλωση αλκοόλ, στον τρόπο αντιμετώπισης και διαχείρισης του στρες που προκύπτει από την επαγγελματική μας ενασχόληση ή από συναισθηματικές φορτίσεις διαπροσωπικών σχέσεων, ακόμη και στην ετοιμότητά μας για συνεργασία με τους θεράποντες στη φάση αποκατάστασης της υγείας μας.
Στο μοντέλο που προκύπτει από τη σύνθεση βιοιατρικής και ψυχολογίας γίνεται αρχικά ανάλυση της συμπεριφοράς με διερεύνηση των βιολογικών μεταβλητών «κλασική ιατρική διάγνωση» και ακολουθείται μεθοδολογία παρέμβασης που βασίζεται σε μεθόδους και τεχνικές της θεραπείας της συμπεριφοράς, όπως αυτοέλεγχος, χαλάρωση, ψυχολογική αντιμετώπιση του πόνου. Παράλληλα βέβαια αρχίζει και η βιολογική αντιμετώπιση της πάθησης, εφόσον κριθεί αναγκαία.
Οι παθήσεις που αντιμετωπίζονται και θεραπεύονται από την Συμπεριφοριστική Ιατρική, είναι πολλές, όπως για παράδειγμα ο σακχαρώδης διαβήτης, η νεφρική ανεπάρκεια, αποκατάσταση μετά από ατυχήματα, διαταραχές ύπνου, καρκινοπάθειες, γυναικολογικές παθήσεις, προετοιμασία τοκετού, διαταραχές του μυϊκού συστήματος (τικ, παραλύσεις), υπέρταση, καρδιοπάθειες, προετοιμασία παιδιών και ενηλίκων για χειρουργικές επεμβάσεις, αντιμετώπιση πόνου, κ.ο.κ.
Η Συμπεριφοριστική Ιατρική ανοίγει νέες προοπτικές καθώς τα μοντέλα της δεν αφορούν μόνο στο άτομο που νοσεί από μία συγκεκριμένη ασθένεια αλλά σε όλους όσοι σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με αυτό (γιατροί, νοσηλευτικό προσωπικό, στενοί συγγενείς, κοινότητα, χώρος εργασίας) και ακόμη και όλους τους χαρακτηριζόμενους ως «υγιείς» καθώς με την αλλαγή των στάσεων των «υγιών» ατόμων τόσο στο γνωστικό επίπεδο όσο και στην εξωτερικευμένη συμπεριφορά θα επιτευχθεί βελτίωση στην ποιότητα ζωής. Πρέπει λοιπόν να γίνει κατανοητό ότι η συμπεριφορά, ο τρόπος που ζει, σκέπτεται, βιώνει τον κόσμο το χαρακτηριζόμενο και αποκαλούμενο «υγιές» άτομο, έχει άμεση σχέση με τη δημιουργία ασθενειών. Τελικά όταν και εφόσον αυτό το άτομο παρουσιάσει προβλήματα υγείας, από το ίδιο εξαρτάται κατά ένα μεγάλο ποσοστό εάν θα αποκατασταθεί η υγεία του.
Η Συμπεριφοριστική Ιατρική ίσως βοηθήσει, ιδιαίτερα στον ελληνικό χώρο που αντιμετωπίζει πολλά γνωστά προβλήματα, να εδραιωθεί εκείνο το σύστημα υγείας που συμπίπτει με τα χαρακτηριστικά και τους στόχους της ιατρικής του σήμερα, δηλαδή, να υπάρχει αρκετός χρόνος για τον καθένα που πάσχει ώστε να γίνει ορθή ολιστική διάγνωση με τελικό σκοπό την αλλαγή στάσεων και εφαρμογή αυτοβοήθειας που θα μεταθέσει το επιστημονικό και οικονομικό κέντρο βάρους από την θεραπεία στην πρόληψη.
