Του ΓΙAΝΝΗ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡIΟΥ
ΔΙΚΗΓΟΡΟΥ και ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΟΥ ΗΠΕΙΡΟΥ
Η εμπλοκή της Ελλάδας, έστω και με δευτερεύοντα ρόλο, στον διεθνή ανταγωνισμό για τους αγωγούς πετρελαίου και φυσικού αερίου προκαλεί αντιφατικές αντιδράσεις. Αρκετοί ενθουσιάζονται με τη συμμετοχή στο σύγχρονο «μεγάλο παιγνίδι» και τα γεωπολιτικά πλεονεκτήματα που εξασφαλίζει. Άλλοι επιμένουν στον αναπτυξιακό χαρακτήρα των αγωγών και στον ρόλο τους στο ξεπέρασμα της κρίσης. Και, τέλος, ορισμένοι επικεντρώνονται στο πολιτικό «χρώμα» των δικτύων, θεωρώντας ότι ορισμένα προάγουν και άλλα υπονομεύουν την εθνική ανεξαρτησία.
Για την αριστερά τα πράγματα (θα έπρεπε να) είναι απλούστερα: Τα παγκοσμιοποιημένα δίκτυα μεταφοράς ενέργειας, εκτός από τεράστια κέρδη για τις εμπλεκόμενες μερίδες του κεφαλαίου, εγκυμονούν γεωπολιτικές εντάσεις και ανταγωνισμούς, κινδύνους συγκρούσεων και οικολογικών καταστροφών και οπωσδήποτε περιβαλλοντική υποβάθμιση. Οι ποσότητες του φυσικού αερίου μεταφέρονται τράνζιτ στις μεγάλες αγορές και κατά κανόνα δεν συνδυάζονται με τις αναπτυξιακές προοπτικές των χωρών διέλευσης, οπότε το όφελος περιορίζεται στα, υψηλά βεβαίως, τέλη. Οι θέσεις μας για αποκεντρωμένη παραγωγή, εξοικονόμηση και κοινωνικό έλεγχο στην ενέργεια τη φέρνουν σε θέση αντίθεσης με την κούρσα των αγωγών, ανεξάρτητα εάν την οδηγεί ο Ομπάμα, ο Πούτιν ή οποιοσδήποτε άλλος.
Επειδή όμως οι εξελίξεις δεν εξαρτώνται από την αριστερά, σημασία δεν έχει τόσο η γενική θεωρία όσο η στήριξη συγκεκριμένων μετώπων, όπως αυτό για τον τουρκο-ελληνο-ιταλικό αγωγό φυσικού αερίου TGI. Η σχεδιαζόμενη διαδρομή του από την Ήπειρο, μέσα στην καρδιά εθνικών πάρκων, και κυρίως η πόντισή του στο Ιόνιο πέλαγος, στην περιοχή της Πέρδικας Θεσπρωτίας, προκαλούν τις αντιδράσεις των συλλογικών της φορέων. Η περιοχή βρίσκεται στην καρδιά της τουριστικής ζώνης του νομού, υποδέχεται χιλιάδες επισκέπτες και συντηρεί πολλές θέσεις εργασίας, χαρακτηρίζεται δε ως ζώνη υψηλής τουριστικής ανάπτυξης και παραθεριστικής κατοικίας από το Χωροταξικό Σχέδιο Ηπείρου.
Το πρόβλημα δεν έγκειται μόνο στις επιπτώσεις στην τουριστική εικόνα της περιοχής και στην υποβάθμιση των χερσαίων και θαλάσσιων οικοσυστημάτων. Πιο σοβαροί είναι οι κίνδυνοι έκρηξης λόγω της υψηλής συμπίεσης του αερίου, αναγκαίας για την υποθαλάσσια διαδρομή του στο Ιόνιο πέλαγος. Από την άποψη αυτή, η τοποθέτηση του σταθμού συμπίεσης πολύ κοντά στον οικισμό της Πέρδικας συνιστά μείζον ζήτημα. Εξίσου ανησυχητική είναι η συνέχεια, καθώς, σύμφωνα με παλιότερη ειδησεογραφία, η ελληνική κυβέρνηση προτείνει παράλληλη διαδρομή και σημείο εξόδου στο Ιόνιο και για τον δεύτερο αγωγό φυσικού αερίου, ο οποίος σχεδιάζεται να περάσει από το ελληνικό έδαφος, τον πολυσυζητημένο ρωσικών συμφερόντων South Stream.
Όχι βέβαια ότι πρόκειται για την ορθολογική επιλογή της συντομότερης διαδρομής προς τη νότια Ιταλία. Αντίθετα, η παράκαμψη του εμποδίου της Κέρκυρας από τον Νότο είναι κατά πολλά χιλιόμετρα μεγαλύτερη και εκατομμύρια ευρώ ακριβότερη από την εναλλακτική επιλογή της βόρειας παράκαμψης και της πόντισης του αγωγού στο ύψος των ελληνοαλβανικών συνόρων. Ακόμη και εάν απαιτούνταν η χρήση του αλβανικού υποθαλάσσιου χώρου με ένα αντίστοιχο ποσοστό των τελών διέλευσης, οι οικονομίες κλίμακας θα ήταν ασύγκριτα μεγαλύτερες. Στο κάτω-κάτω οι ισορροπίες της περιοχής, αλλά και το φάσμα της εγκατάστασης ιταλικών πυρηνικών εργοστασίων στην Αλβανία, την οποία διαπραγματεύονται οι κυβερνήσεις Μπερλουσκόνι και Μπερίσα, επιβάλλουν τη συνεργασία με τη γειτονική χώρα και την προσφορά εναλλακτικών επιλογών στην άρχουσα τάξη της.
Επιστρέφοντας στα γεωγραφικά δεδομένα, δεν είναι τυχαίο ότι ο τρίτος αγωγός φυσικού αερίου, που θα περάσει από τη Βόρεια Ελλάδα με κατεύθυνση την Ιταλία, ο Trans Adriatic Pipeline μιας ελβετο-νορβηγικής κοινοπραξίας, αξιοποιεί το χιλιομετρικό πλεονέκτημα μιας ακόμη βορειότερης χάραξης, καθώς η πόντισή του στην Αδριατική τοποθετείται κοντά στην πόλη Φίερι, πολύ βορειότερα μέσα στο αλβανικό έδαφος.
Η προοπτική των πολλών αγωγών θέτει το δίλημμα, αντιπροσωπευτικό οπωσδήποτε της σημερινής εποχής: από τη μία πλευρά η επιλογή των παγκοσμιοποιημένων δικτύων, στην οποία μάλιστα επενδύεται και μια επιθετική ρητορεία περί «εθνικού συμφέροντος», από την άλλη η υπαρκτή πραγματικότητα της ανάπτυξης στο τοπικό επίπεδο. Οι κάτοικοι της Πέρδικας έχουν επιλέξει με σαφήνεια το είδος του πατριωτισμού που τους εκφράζει και έχουν αποφανθεί προ διετίας σε δημοψήφισμα κατηγορηματικά (1.259 ψήφοι έναντι 10) εναντίον του αγωγού. Το ζήτημα είναι οι υπόλοιποι.
